Để trẻ học viết mã hiệu quả, chúng ta cần có một lộ trình học tập phù hợp. Hướng dẫn dạy lập trình Scratch cho trẻ sau đây sẽ cung cấp bạn một lộ trình học tập phù hợp, giúp trẻ đạt được hiệu quả cao nhất với ngôn ngữ lập trình Scratch.
Mục lục
Scratch là gì?
Scratch là một ngôn ngữ lập trình được tạo ra cho mục đích giáo dục, trong đó trẻ cần ghép các khối lại với nhau để tạo các dự án khác nhau, chẳng hạn như hoạt ảnh, trò chơi và câu chuyện tương tác.
Scratch hiện có hơn 40 ngôn ngữ, phiên bản mới nhất của nó là Scratch 3.0, nếu bạn gặp sự cố với các yêu cầu hệ thống, bạn cũng có thể sử dụng phiên bản cũ hơn của nó, Scratch 1.4, Scratch 2.0.
Bạn có thể sử dụng Scratch theo 3 cách khác nhau :
- Tạo một tài khoản trực tuyến và sử dụng trình chỉnh sửa trực tuyến. Sau đó, bạn có thể lưu các dự án của mình trực tuyến và chia sẻ chúng với cộng đồng Scratch.
- Sử dụng trình chỉnh sửa trực tuyến ẩn danh. Nếu bạn chọn điều này, bạn chỉ có thể lưu các dự án của mình vào máy tính của bạn.
- Tải xuống Scratch Offline Editor và làm việc cục bộ.
Để bắt đầu, hãy nhấp vào menu Tạo ở thanh menu trên cùng và trình chỉnh sửa Scratch sẽ xuất hiện trên màn hình của bạn.
>> Tham khảo bài viết: Hướng dẫn lập trình game trên Scratch
Tạo thiết kế
Đầu tiên, hãy thêm các yếu tố thiết kế vào chương trình. Quy trình làm việc của lập trình ngoài đời thực về cơ bản giống nhau, trước tiên chúng ta cần tạo các yếu tố thiết kế, chẳng hạn như nền, nút và điều hướng (phần này thường do nhà thiết kế thực hiện), sau đó chúng ta cần lập trình cho chương trình hoạt động thông qua mã.
Sprites và phông nền
Trong Scratch, có 2 yếu tố rất quan trọng cần để bắt đầu thiết kế: đó chính là phông nền và Sprites.
Thuật ngữ “Sprite” được hiểu là các nhân vật chính xuất hiện trong chương trình, chẳng hạn Con mèo là một Sprite khá nổi tiếng và được sử dụng nhiều trong Scratch. Các cài đặt liên quan đến Sprites và phông nền thường xuất hiện ở góc dưới cùng bên trái, bên dưới sân khấu.
Có 4 cách để thêm phông nền hoặc Sprite mới vào sân khấu, bạn có thể:
- Chọn một phông nền hoặc Sprite từ thư viện được xác định trước
- Vẽ một phông nền
- Tải một phông nền lên từ máy tính của bạn
- Chụp ảnh bằng máy ảnh web của bạn
Bây giờ, chúng tôi sẽ giới thiệu bạn cách nhanh nhất để lập trình trong Scratch, đó chính là chọn phông nền từ Thư viện.
Thư viện phông nền
Hãy chọn một hoặc nhiều Sprite từ Thư viện Sprite bằng cách nhấp vào biểu tượng con mèo “Choose a sprite” ở góc dưới cùng bên phải của màn hình.
Thư viện Sprite
Nếu muốn, bạn có thể chỉnh sửa cả phông nền và Sprites bằng cách sử dụng trình chỉnh sửa hình ảnh, phần mềm này sẽ tự động xuất hiện sau khi bạn thêm yếu tố thiết kế mới vào sân khấu.
Trong bài viết này, OhStem sẽ tạo một hình ảnh động đơn giản về một cô gái gặp ma trong một thành phố đêm. Bối cảnh thành phố về đêm đã có, và bây giờ chúng ta cần hai Sprites: một cô gái và một con ma.
Ở chương trình này, chúng ta không cần con mèo đã mặc định sẵn, do đó bạn có thể nhấp click chuột phải và xóa nó. Chọn 2 nhân vật là cô gái và hồn ma từ thư viện Sprite. Vì con ma lớn hơn cô gái, chúng ta có thể thay đổi kích thước con ma bằng cách sử dụng trình chỉnh sửa hình ảnh.
Bây giờ thành phần chính của chương trình đã có, bây giờ hãy bắt tay vào thiết kế sân khấu thôi nào! Trong phần tiếp theo của hướng dẫn lập trình Scratch này, chúng ta sẽ thêm chức năng cho hai Sprites (cô gái và hồn ma) bằng cách sử dụng các khối trong Scratch.
Thêm chức năng
Các khối Scratch có thể được tìm thấy trong tab “Tập lệnh”. Đằng sau mỗi khối có một đoạn mã cơ bản.
Các khối được nhóm thành 10 loại
- Chuyển động
- Hình ảnh
- Âm thanh
- Bút
- Dữ liệu
- Sự kiện
- Điều khiển
- Cảm biến
- Toán tử
- Các khối khác
Mỗi khối sử dụng một màu khác nhau, theo cách này, các nhóm khối có thể dễ dàng phân biệt.
Bây giờ, chúng ta sẽ thêm chức năng cho từng Sprite (cụ thể là sẽ tạo hoạt ảnh cho chúng), có nghĩa là mỗi Sprite sẽ có tập lệnh riêng (chuỗi các khối Scratch).
Lưu ý rằng chúng ta cũng có thể thêm một script riêng vào phông nền, ví dụ như thay đổi màu sắc của nó từ ngày sang đêm, tuy nhiên vì đơn giản, chúng ta sẽ không thay đổi phông nền trong chương trình này.
Tạo một thuật toán – Dạy lập trình Scratch cho trẻ
Có thể hữu ích khi lập kế hoạch trên giấy những gì Sprites của bạn sẽ làm. Đây là thuật toán của chương trình ví dụ cô gái-ma của chúng tôi.
Thuật toán cho Sprite cô gái:
- Người dùng bắt đầu tập lệnh.
- Cô gái nhìn thấy con ma
- Cô gái đứng lặng và cảm thấy sợ hãi
- Cô gái hét lên
- Cô gái bỏ chạy
Thuật toán cho Sprite con ma:
- Người dùng bắt đầu tập lệnh
- Con ma đang đợi trong khi cô gái đang đứng lặng
- Con ma tiếp cận cô gái
Bạn có thể thấy rằng thuật toán của cô gái được viết từ góc độ của cô gái, và thuật toán của con ma được viết từ góc độ của con ma. Trong khi một nhân vật hành động, nhân vật còn lại cần đợi, vì chúng ta cần đồng bộ hóa các hành động của hai nhân vật.
>> Đồ chơi lập trình khối lệnh kéo thả: Rover – Robot STEM Kit
Kịch bản của bóng ma
Hãy bắt đầu với kịch bản của bóng ma vì nó chỉ có 3 bước. Nhấp vào biểu tượng “Bóng ma” ở góc dưới bên phải và bạn có thể bắt đầu kéo các khối vào vùng “Tập lệnh”. Đầu tiên chúng ta cần làm là thêm khối lệnh khởi động chương trình. Chúng ta có thể dễ dàng thực hiện việc này bằng cách thêm khối “khi lá cờ xanh được nhấp vào” từ danh mục “Sự kiện” .
Tiếp theo, hồn ma đợi 2 giây trong khi cô gái đang suy nghĩ. Chúng ta lập trình hành động này với khối “đợi 2 giây” trong danh mục “Kiểm soát” .
Cuối cùng, con ma cần tiếp cận cô gái, chúng ta chọn khối “đi đến Abby” từ danh mục “Chuyển động” , trong đó Abby là tên của cô gái, Scratch tự động thêm tên của các Sprites khác vào menu thả xuống của khối này.
Kịch bản của cô gái
Kịch bản của cô gái phức tạp hơn một chút. Nhấp vào Sprite của cô gái ở góc dưới cùng bên trái, sau đó bạn có thể bắt đầu thêm các khối liên quan đến hành vi của cô gái.
Kịch bản của cô gái cũng bắt đầu với khối “khi lá cờ xanh nhấp vào“.
Sau khi lá cờ xanh được bấm, cô gái đang suy nghĩ trong 2 giây (chương trình sẽ hiển thị bong bóng suy nghĩ trong khoảng thời gian này), đây là 2 giây tương tự khi con ma đang chờ trong góc – được lập trình với khối chờ trong bóng ma.
Sau đó, cô gái cần đợi cho đến khi con ma chạm vào mình. Điều này được thực hiện bởi một khối chờ tổng hợp. Bạn có thể thấy trên ảnh chụp màn hình ở trên rằng khối này bao gồm một khối hình kim cương bên trong mà bạn cần ghép riêng. Bạn chỉ có thể thêm các khối hình kim cương vào khối chờ này.
Hãy nhớ rằng, Scratch tương tự như LEGO, bạn cũng cần chú ý đến hình dạng của các khối. Tính năng này giúp bạn không tạo ra những chương trình trái với logic tự nhiên.
Lúc này, hồn ma chạm vào cô gái, và kịch bản của hồn ma kết thúc. Bây giờ chúng ta cần khiến cô ấy hét lên bằng khối Âm thanh “phát âm thanh” (thêm âm thanh tiếng hét của nữ từ thư viện âm thanh tích hợp sẵn) và cuối cùng khiến cô ấy di chuyển khỏi bóng ma bằng cách sử dụng khối Chuyển động “di chuyển 200 bước”.
Vậy là xong! Chương trình Scratch đơn giản của chúng tôi đã hoàn thành!
Tổng kết
Trên đây là hướng dẫn dạy lập trình Scratch cho trẻ mà ba mẹ và thầy cô có thể tham khảo. Nếu muốn tìm hiểu thêm về Scratch, cũng như một số dự án thú vị của nó, bạn có thể truy cậo vào trang web OhStem để tìm hiểu thêm nhé!
Để tìm hiểu thêm về các đồ chơi, giáo cụ STEAM cho bé, vui lòng liên hệ OhStem qua:
- Fanpage: https://www.facebook.com/ohstem.aitt
- Hotline: 08.6666.8168
- Youtube: https://www.youtube.com/c/ohstem
OhStem Education – Đơn vị cung cấp công cụ và giải pháp giáo dục STEAM cho mọi lứa tuổi tại Việt Nam
