Phương pháp Montessori có liên quan gì tới thời kỳ nhạy cảm của trẻ? Montessori là phương pháp giáo dục trẻ em được đưa ra bởi Maria Montessori – nữ bác sĩ đầu tiên ở Ý, người đã dành cả cuộc đời để nghiên cứu cách trẻ học tập cũng như vui chơi. Ngoài việc phát triển một phương pháp học tập thực hành lấy trẻ làm trung tâm, Maria Montessori cũng đã phát triển một lý thuyết về sự phát triển giúp các bậc phụ huynh vượt qua thời kỳ nhạy cảm của trẻ một cách thành công. Vậy phương pháp Montessori có vai trò như thế nào đối với thời kỳ nhạy cảm của trẻ? Tất cả câu trả lời sẽ được OhStem Education bật mí ngay trong bài viết dưới đây!
Mục lục
Bài học rút ra chính từ phương pháp Montessori
- Phương pháp Montessori là phương pháp giáo dục trẻ thơ của bác sĩ người Ý Maria Montessori. Ngoài việc tạo ra phương pháp học tập khác biệt, hiệu quả được áp dụng cho hàng ngàn trường học trên thế giới, Montessori đã đặt ra một lý thuyết quan trọng về sự phát triển của trẻ trong thời kỳ nhạy cảm.
- Lý thuyết của Montessori xác định bốn phương diện phát triển chỉ ra những gì trẻ được thúc đẩy để học trong mỗi giai đoạn. Các phương diện đó là: tâm trí tiếp thu (sơ sinh-6 tuổi), tư duy lý luận (6-12 tuổi), giai đoạn bắt đầu hình thành ý thức xã hội (12-18 tuổi) và trưởng thành (18-24 tuổi).
- Từ sơ sinh đến 6 tuổi, trẻ em trải qua “thời kỳ nhạy cảm” để bắt đầu học các kỹ năng cụ thể. Một khi giai đoạn này đã qua, nó sẽ không quay trở lại nữa, vì vậy điều quan trọng là người lớn phải có kế hoạch giúp đỡ, hỗ trợ trẻ hợp lý trong mỗi giai đoạn.
Các kế hoạch phát triển theo lý thuyết Montessori
Lý thuyết của Montessori cho rằng tất cả trẻ em đều có xu hướng trải qua các mốc phát triển giống nhau ở cùng độ tuổi, bất kể sự khác biệt về văn hóa, màu da hay chủng tộc. Các mốc thể chất, như đi bộ và nói chuyện, có xu hướng xảy ra cùng lúc trong quá trình phát triển của trẻ. Montessori cho rằng có những cột mốc tâm lý xảy ra cùng với những phát triển thể chất này cũng đóng vai trò to lớn trong sự phát triển của trẻ.
Montessori đã vạch ra bốn khía cạnh phát triển riêng biệt diễn ra từ giai đoạn sơ sinh đến độ tuổi thanh thiếu niên. Mỗi khía cạnh bao gồm những thay đổi cụ thể của trẻ cả về thể chất lẫn tâm lý, và do đó, đòi hỏi những thay đổi trong môi trường giáo dục để việc học tập diễn ra một cách tối ưu.
Giai đoạn tâm trí hấp thụ (0 – 6 tuổi)
Trong giai đoạn phát triển đầu tiên, trẻ em có thứ mà Montessori gọi là “trí óc hấp thụ”. Trẻ em liên tục và háo hức tiếp thu thông tin từ mọi thứ và mọi người xung quanh, ở giai đoạn này, trẻ học một cách tự nhiên và dễ dàng hơn bao giờ hết.
Montessori chia nhỏ thời kỳ này thành hai giai đoạn. Giai đoạn đầu tiên, xảy ra từ lúc mới sinh đến 3 tuổi, được gọi là giai đoạn vô thức. Như cái tên cho thấy, trong giai đoạn này, trẻ em tiếp nhận thông tin một cách vô thức. Họ học thông qua bắt chước và trong quá trình này, trẻ bắt đầu phát triển các kỹ năng cơ bản.
Giai đoạn thứ hai là từ 3 đến 6 tuổi, được gọi là giai đoạn ý thức. Trẻ em duy trì trí óc hấp thụ của mình trong giai đoạn này nhưng các bé trở nên có ý thức hơn và hướng đến những trải nghiệm mà chúng tìm kiếm. Các bé có động lực để mở rộng các kỹ năng của mình và muốn có thể đưa ra lựa chọn của riêng mình và tự làm mọi việc.
Phần lớn các trường Montessori bao gồm các chương trình dành cho trẻ em trong giai đoạn có ý thức của bình diện phát triển tâm trí hấp thụ. Để hỗ trợ bé trong giai đoạn này, các lớp học Montessori cho phép các em tự do khám phá trong các khoảng thời gian không bị gián đoạn để trẻ có thể học bao nhiêu tùy thích với hoạt động yêu thích của mình. Lớp học Montessori được trang bị rất nhiều tài liệu học tập hấp dẫn trí tò mò và sáng tạo của trẻ. Giáo viên có thể hướng dẫn các bé lựa chọn những gì sẽ học, nhưng cuối cùng chính đứa trẻ là người quyết định chúng muốn tham gia vào hoạt động nào và muốn học tài liệu nào. Kết quả là đứa trẻ có trách nhiệm giáo dục bản thân hơn so với các chương trình giáo dục truyền thống khác.
Giai đoạn phát triển óc suy luận (6 – 12 tuổi)
Vào khoảng sáu tuổi, trẻ em phát triển ngoài bình diện tâm trí hấp thụ và đã hoàn thành thời kỳ nhạy cảm. Tại thời điểm này, trẻ trở nên định hướng theo nhóm hơn, giàu trí tưởng tượng và triết học hơn. Giờ đây, trẻ có thể suy nghĩ một cách trừu tượng và logic hơn. Kết quả là, trẻ bắt đầu có suy ngẫm về những câu hỏi đạo đức và cân nhắc xem mình có thể đóng góp gì cho xã hội. Ngoài ra, trẻ em trong độ tuổi này thích tìm hiểu về các môn học thực tế như toán học, khoa học và lịch sử.
Các trường Montessori hỗ trợ trẻ em trong giai đoạn này với các lớp học nhiều độ tuổi, cho phép trẻ phát triển về mặt xã hội bằng cách làm việc cùng nhau và kèm cặp học sinh nhỏ tuổi. Lớp học cũng bao gồm các tài liệu về các môn học thực tế mà trẻ em ở lứa tuổi này quan tâm. Mặc dù trẻ có thể đã quan tâm đến những môn học này trước đó, nhưng trong giai đoạn này, những tài liệu được giáo viên chuẩn bị cẩn thận để giúp trẻ đi sâu hơn vào toán học, khoa học, lịch sử và các môn học khác mà các em có thể quan tâm.
>> Đồ chơi thông minh giúp bé phát triển tư duy: xBot – Robot lập trình STEM Kit
Giai đoạn phát triển ý thức xã hội (12 – 18 tuổi)
Tuổi vị thành niên được đánh dấu bằng những biến động về cả về thể chất lẫn tâm lý của đứa trẻ. Do những thay đổi to lớn này, Montessori tin rằng những đứa trẻ trong độ tuổi này không còn đủ năng lượng như trong những giai đoạn trước đó để dành cho việc theo đuổi học tập. Vì vậy, bà ấy đã đề xuất rằng việc học ở thời điểm này không nên nhấn mạnh vào học bổng. Thay vào đó, nó nên được kết nối với các kỹ năng sẽ chuẩn bị cho thanh thiếu niên có thể cạnh tranh với thị trường lao động khắc nghiệt trong tương lai.
Montessori chưa bao giờ phát triển một chương trình giáo dục thực tế để hỗ trợ bình diện phát triển này. Tuy nhiên, bà gợi ý rằng ở trường học, trẻ vị thành niên nên được khuyến khích làm các công việc như nấu ăn, gấp quần áo, rửa bát…Những công việc như vậy dạy trẻ em cách làm việc với những người khác và trở nên độc lập hơn trong cuộc sống.
Trưởng thành (18 – 24 tuổi)
Phương diện phát triển cuối cùng mà Montessori quy định xảy ra ở giai đoạn đầu của trưởng thành là khi các cá nhân khám phá các lựa chọn nghề nghiệp, chọn một con đường và bắt đầu sự nghiệp.
Thời kỳ nhạy cảm của trẻ và vai trò của phương pháp Montessori
Như đã đề cập ở trên, thời kỳ phát triển đầu tiên được đánh dấu bằng các giai đoạn nhạy cảm để có thể đạt được những kỹ năng cụ thể. Trong giai đoạn nhạy cảm, đứa trẻ được thúc đẩy để có được một khả năng cụ thể và được khuyến khích nỗ lực để làm được điều đó. Montessori cho biết, những giai đoạn nhạy cảm diễn ra một cách tự nhiên trong quá trình phát triển của mỗi đứa trẻ. Một khi giai đoạn này đã qua, nó sẽ không xảy ra nữa, vì vậy điều quan trọng là cha mẹ và giáo viên nên có phương pháp giáo dục trẻ phù hợp cho mỗi giai đoạn, nếu không nó sẽ có tác động tiêu cực đến sự phát triển của trẻ. Montessori chỉ định một số thời kỳ nhạy cảm của trẻ bao gồm:
Thời kỳ nhạy cảm đối với vật thể nhỏ
Giai đoạn nhạy cảm với các đồ vật nhỏ bé – Vào khoảng 12 tháng tuổi, trẻ em trở nên thích thú với các đồ vật nhỏ bé và bắt đầu chú ý đến những chi tiết nhỏ mà người lớn bỏ sót. Thông thường chúng ta thường nghĩ rằng trẻ em có xu hướng bị thu hút bởi những màu sắc tươi sáng và các vật thể lớn, Montessori nhận thấy rằng ở giai đoạn này, trẻ chú ý nhiều hơn đến các vật thể nền hoặc các yếu tố nhỏ. Thời kỳ nhạy cảm này thể hiện sự phát triển về khả năng trí tuệ của trẻ.
Thời kỳ nhạy cảm để Tập đi
Bắt đầu từ khoảng 1 tuổi, trẻ em trở nên tập trung hơn vào việc tập đi. Montessori đề nghị những người chăm sóc làm bất cứ điều gì cần thiết để hỗ trợ trẻ khi các em đang cố gắng tập đi. Một khi trẻ tập đi, nó không chỉ đơn giản là đi bộ để đến một nơi nào đó, mà trẻ đi bộ để tiếp tục điều chỉnh khả năng của mình.
Thời kỳ nhạy cảm với ngôn ngữ
Từ sơ sinh cho đến khoảng 3 tuổi, trẻ có thể hấp thụ một cách vô thức các từ và ngữ pháp được nói trong môi trường của mình. Trong giai đoạn này, trẻ chuyển từ việc bập bẹ nói những từ đơn lẻ sang ghép các câu có hai từ thành những câu phức tạp hơn. Trong độ tuổi từ 3 – 6, trẻ em vẫn còn trong thời kỳ nhạy cảm với ngôn ngữ, nhưng hiện các bé đã có ý thức thúc đẩy để học các cấu trúc ngữ pháp mới và khác nhau.
Ý tưởng của Montessori về các thời kỳ nhạy cảm của trẻ được phản ánh rõ ràng trong phương pháp của bà, nhấn mạnh vào việc học thực hành, tự định hướng. Trong các lớp học Montessori, vai trò của giáo viên là người hướng dẫn trong khi đứa trẻ là người làm chủ và ra quyết định cho việc học của mình. Giáo viên được trang bị đầy đủ kiến thức về các thời kỳ nhạy cảm của trẻ và do đó, biết khi nào nên giới thiệu các tài liệu và ý tưởng cụ thể cho từng trẻ để hỗ trợ các bé.
>> Tìm hiểu thêm về bài viết: Vai trò của ngôn ngữ trong giai đoạn phát triển đầu đời của trẻ
Tổng kết lại
Phương pháp Montessori đóng vai trò rất quan trọng trong thời kỳ nhạy cảm của trẻ. Nó đưa ra những phương pháp, những cách giảng dạy phù hợp với từng độ tuổi phát triển của trẻ, giúp các em có thể dễ dàng vượt qua giai đoạn nhạy của bản thân một cách thành công. OhStem Education hy vọng rằng qua bài viết trên, ba mẹ sẽ có cho mình thêm nhiều kinh nghiệm trong việc nuôi dạy con thông minh và khỏe mạnh.
Để tìm hiểu thêm về các đồ chơi, giáo cụ STEAM cho bé, vui lòng liên hệ OhStem qua:
- Fanpage: https://www.facebook.com/ohstem.aitt
- Hotline: 08.6666.8168
- Youtube: https://www.youtube.com/c/ohstem
OhStem Education – Đơn vị cung cấp công cụ và giải pháp giáo dục STEAM cho mọi lứa tuổi tại Việt Nam
